เห็บ รูปลักษณะของเห็บตัวเมียนั้นจะอ้วนกลมคล้ายเม็ดมะละกอ ส่วนตัวผู้จะสีออกน้ำตาลแดงมองเห็นขาชัดเจนกว่า ส่วนตัวที่เห็นเล็กๆ นั้นก็คือเห็บเช่นกันแต่เป็นช่วงที่ยังไม่โตเต็มวัย เห็บมันจะเกาะอยู่ที่บนผิวหนังสุนัข มักไม่กระโดดและมักไม่เคลื่อนที่
วงจรชีวิตของเห็บ เพื่อให้เราสามารถจัดการกับปัญหาเรื่องเห็บได้อย่างมีประสิทธิภาพ อาจจำเป็นจะต้องรู้จักวงจรชีวิตของเห็บ เห็บสุนัขเป็นแบบ 3 Host tick คือใน 1 วงจรชีวิตของเห็บนั้นจะทิ้งตัวออกจากตัวสุนัข 3 ครั้ง โดยเริ่มจาก 1. เห็บเพศผู้เพศเมียขึ้นไปดูดกินเลือดและผสมพันธุ์บนตัวสุนัข 2. เห็บเพศเมียที่มีไข่เต็มท้อง ดูดเลือดจนตัวอ้วนเป่ง แล้วทิ้งตัวลงจากตัวสุนัข เพื่อไปวางไข่ตามพื้นแล้วตายไป 3. ไข่ฟักเป็นตัวอ่อน (มี 6 ขา) สีซีด (มองเห็นด้วยตาเปล่าลำบาก มีขนาดเท่าจุดเล็กๆ) คอยหาสุนัขแล้วขึ้นเกาะเพื่อดูดเลือด 4. ตัวอ่อนเมื่อดูดเลือดสุนัขจนอิ่ม จะลงจากสุนัข (ครั้งที่ 2) และลอกคราบเติบโตเป็นตัวกลางวัย (มี 8 ขา) 5. ตัวกลางวัยคอยหาสุนัขขึ้นเกาะเพื่อดูดเลือดสุนัข 6. เมื่อดูดเลือดจนตัวโตเต็มที่จะทิ้งตัวลงจากสุนัข (ครั้งที่ 3) และลอกคราบเป็นตัวเต็มวัย (มี 8 ขา) 7. ตัวเต็มวัยเพศผู้และเพศเมียคอยหาสุนัขขึ้นเกาะเพื่อดูดเลือด
อันตรายที่ได้รับจากเห็บ 1. เห็บสามารถนำโรคพยาธิในเม็ดเลือด (Ehrlichiosis, Babesiosis, Hepatozoonosis) มาสู่สุนัขได้ ซึ่งเป็นโรคที่พบได้บ่อยในประเทศไทย ซึ่งจะก่อปัญหาต่างๆ ตามมาได้ เช่น โรคเลือดจาง, โรคตับ, โรคไต เป็นต้น อาการที่มักเริ่มสังเกตุได้คือ ซึมลง, เบื่ออาหาร, มีไข้ตัวร้อน, เหงือกหรือลิ้นซีดลง เป็นต้น 2. เกิดบาดแผลบริเวณที่โดนเห็บกัด และอาจทำให้เกิดปัญหาภูมิแพ้ผิวหนังตามมาได้ หรือสุนัขอาจมีอาการคันและเกาจนทำให้เกิดแผลอักเสบที่รุนแรงมากขึ้นตามมาได้ 3. ถ้ามีเห็บมากๆ จะดูดกินเลือดจนอาจทำให้สุนัขเลือดจางได้
การควบคุมและจัดการเห็บ ควรกำจัดให้รวดเร็วเพื่อลดเวลาที่จะได้รับเชื้อโรคที่จะติดมาจากเห็บ 1. การควบคุมเห็บบนตัวสุนัข ปัจจุบันมีผลิตภัณฑ์หลายชนิดที่ให้ผลได้ดี เช่น แบบสเปรย์ วิธีนี้จะให้ผลในการกำจัดเห็บได้ดีและรวดเร็ว โดยต้องทำการพ่นไปให้ทั่วตัวสุนัข ตามขนาดน้ำหนักตัว แต่ค่อนข้างยุ่งยากในการพ่นและมีกลิ่นฉุน แต่หากสุนัขมีเห็บเยอะ วิธีนี้เหมาะสมที่สุดและช่วยประหยัดเงินได้มากกว่า ตัวอย่างเช่นสเปรย์ของยี่ห้อ Frontline แบบหยดหลัง วิธีนี้ใช้ง่ายและสะดวก เพียงหยดตัวยาในหลอดลงกลางหลังคอของสุนัข โดยแหวกขนเพื่อให้ตัวยาสัมผัสกับผิวหนังให้มากที่สุด เหมาะสำหรับกรณีใช้ป้องกันหรือในกรณีที่มีเห็บน้อยๆ ตัวอย่างเช่นยาหยดหลังของยี่ห้อ Frontline, Revolution, Advantix, Proticall เป็นต้น แบบอื่นๆ เช่นยาแบบผสมน้ำราดตัว (ซึ่งมีขอบเขตความปลอดภัยต่ำกว่า) ส่วนแบบแป้งหรือแชมพู อาจมีประสิทธิภาพที่ต่ำกว่าถ้ามีเห็บมากจริงๆ และถ้าการใช้เพียงวิธีเดียวไม่ได้ผล อาจใช้หลายวิธีร่วมกันได้ เช่นแบบสเปรย์หรือหยดหลัง ร่วมกับแบบผสมน้ำราด ร่วมกับอาบน้ำด้วยแชมพูกำจัดเห็บ เป็นต้น ในปัจจุบัน มีผลิตภัณฑ์ออกมาหลายยี่ห้อหลายรูปแบบ ซึ่งก็มีความจำเป็นที่จะต้องเลือกใช้แบบที่มีประสิทธิภาพและมีความปลอดภัย โดยอาจต้องศึกษาวิธีใช้ให้ถูกต้องและปลอดภัย หรืออาจต้องปรึกษาจากสัตวแพทย์ 2. การควบคุมเห็บที่อยู่ตามสิ่งแวดล้อม อย่างที่ได้อธิบายมาแล้วในหัวข้อวงจรชีวิตของเห็บ ที่จะเคลื่อนลงมาที่พื้น 3 ครั้งใน 1 วงจรชีวิต ดังนั้นตามสิ่งแวดล้อมรอบๆ ที่สุนัขอยู่อาจมีเห็บอยู่ได้ จึงจำเป็นที่จะต้องกำจัดที่สิ่งแวดล้อมด้วย มีผลิตภัณฑ์ในหลายๆ แบบ โดยอาจต้องศึกษาวิธีใช้ให้ถูกต้องและปลอดภัย หรืออาจต้องปรึกษาจากสัตวแพทย์เช่นกัน 3. จำเป็นต้องควบคุมและกำจัดเห็บกับสุนัขทุกตัวที่เลี้ยงไว้บริเวณเดียวกันหรือใกล้เคียง เพื่อตัดวงจรเห็บให้หมดไป และป้องกันการติดซ้ำจากตัวที่ยังคงมีเห็บอยู่ 4. ควรหลีกเลี่ยงสิ่งแวดล้อมที่มีเห็บ เช่น ถ้าเป็นไปได้ งดการออกวิ่งนอกบ้านหรือตามพื้นดินพื้นหญ้านอกบ้านหรือแม้แต่ในสนามหญ้าในบ้านเอง เพราะบางครั้งอาจมีสุนัขบริเวณหน้าบ้านที่มีเห็บผ่านมาและปล่อยเห็บลงมาตามพื้น ซึ่งจะติดมาที่สุนัขของเราได้ (ถ้าเป็นได้ ให้จำกัดสุนัขอยู่แต่ในบ้านหรือในห้องน่าจะดีที่สุด) 5. ควรทำการควบคุมและกำจัดเห็บอย่างต่อเนื่อง
ข้อควรรู้อื่นๆ 1. ถ้าใช้ยากำจัดเห็บแล้วยังพบเห็บอยู่อาจเป็นเพราะวิธีการใช้และปริมาณการใช้ไม่ถูกต้อง หรือเห็บที่พบอาจพึ่งขึ้นมาบนตัวสุนัขจึงยังไม่ได้รับยา หรือบริเวณที่เลี้ยงมีการระบาดของเห็บเป็นปริมาณมาก จึงอาจกำจัดได้ไม่หมดภายในครั้งแรกครั้งเดียว 2. ถ้าสุนัขมีความจำเป็นต้องวิ่งออกนอกบ้านประจำ ควรใช้ยาเป็นประจำทุกๆ เดือน เพื่อป้องกันและกำจัดการติดขึ้นมาใหม่ 3. ยาฆ่าเห็บแบบฉีดและกินที่มีใช้นั้นเป็นแบบ extra label use (การใช้ยาที่นอกเหนือจากที่กำหนด) 4. คนก็สามารถโดนเห็บเกาะได้เช่นกัน บางคนอาจแพ้ได้ แต่ถึงอย่างไรก็ตามคนก็ไม่ใช่ที่อาศัยเฉพาะของเห็บ และก็เคยมีรายงานเพียงเล็กน้อยว่าคนสามารถติดโรคพยาธิในเม็ดเลือดจากเห็บได้
หมัด หมัดจะเป็นตัวที่วิ่งเร็วๆ กระโดดได้ อยู่บนตัวสุนัข หรือแมว จะจับออกได้ลำบากเพราะจะวิ่งหนีได้รวดเร็ว ต่างจากเห็บซึ่งมักไม่ขยับไปไหนอันตรายที่ได้รับจากหมัด 1. หมัดสามารถทำให้เป็นโรคพยาธิตัวตืดเม็ดแตงกวาได้ 2. หมัดทำให้เกิดโรคพยาธิในเม็ดเลือดได้ โดยเฉพาะในแมว 3. หมัดทำให้เกิดปัญหาภูมิแพ้ผิวหนังได้ 4. ถ้ามีหมัดมากๆ อาจทำให้เลือดจางได้
การควบคุมและจัดการหมัด ก็เช่นเดียวกับการควบคุมและจัดการเห็บ
ที่มา : โรงพยาบาลสัตว์ทองหล่อ (thonglorpet.com)