สาเหตุ : เกิดจากเชื้อ Paramyxovirus พวก RNA virus มีหลายสเตรนแยกเป็นชนิดรุนแรง ชนิดรุนแรงปานกลาง และชนิดไม่รุนแรง การติดต่อของโรคและแพร่โรค ส่วนมากไก่ติดโรคทางการการหายใจ น้ำ และอาหาร สัตว์ปีกชนิดอื่นเป็นพาหะนำโรคมาสู่ไก่ เช่น นกกระจอก นกเอี้ยง อีกา ไก่งวง เป็ด ห่าน เป็นต้น เกิดในไก่ทุกอายุ
อาการ ขึ้นอยู่กับสายพันเชื้อ ชนิดรุนแรงไก่ตายเป็นจำนวนมากทันที เริ่มเป็นโรคจะแสดงอาการทางระบบหายใจ หายใจลำบาก มีเสียงดัง ไอ จาม ซึม เบื่ออาหาร ตัวสกปรก ทวารหนักเปื้อนอุจจาระ กล้ามเนื้อสั่น หัวสั่น คอปิด ปีกตก อัมพาตก่อนตาย เดินโซเซล้มลง ไก่ที่แสดงอาการทางประสาทแล้วจะไม่รอด อัตราการเป็นโรค 60-100 เปอร์เซ็นต์ ไก่ที่อดจะแคระแกร็น คอบิด ปีกตกตลอดอายุ
วินิจฉัยจากการผ่าซาก- ชนิดรุนแรง พบจุดเลือดออกที่กระเพาะแท้ กระเพาะบด ผนังลำไส้ ต่อมน้ำเหลือง- พบจุดเนื้อตายเล็กๆ กระจายทั่วไปในอวัยวะ เช่น ตับ ม้าม หัว ใจ ฯ- ชนิดมีอาการทางประสาทอและชนิดรุนแรงปานกลางพบเลือดคั่งและเลือดออกในหลอดลม
ตัวอย่างที่ส่งตรวจ- ปอด ตับ ม้าม สมอง- tracheal swab และ cloacal swab
การรักษา- ไม่มียารักษาโดยตรง อาจให้วิตามินและสารอิเลคโตรไลท์ ละลายน้ำให้ไก่กิน ไก่จะฟื้นโรคได้เร็วขึ้น- ให้ยาปฎิชีวนะ/ซัลฟาละลายน้ำให้กินเพื่อป้องกันโรคแทรกซ้อนที่มีสาเหตุจากเชื้อแบคทีเรีย
การป้องกัน- ดูแลสุขาภิบาลในโรงเรือน- ควบคุมสัตว์พาหะนำโรค- เข้มงวดการเคลื่อนย้ายไก่- ให้วัคซีนตรมกำหนด
การใช้วัคซีนของกรมปศุสัตว์ มี 2 ชนิด ดังนี้วัคซีนนิวคาสเซิลเชื้อตาย สเตรนลาโซต้าวิธีการใช้1. ฉีดในไก่ไข่และไก่พันธุ์อายุ 18-22 สัปดาห์2. ก่อนใช้วัคซีนควรนำขวดวัคซีนออกจากตู้เย็น เพื่อให้มีอุณหภูมิใกล้เคียงอุณหภูมิภายนอกจะทำให้ฉีดง่ายขึ้น3. เขย่าขวดให้วัคซีนเข้ากันดีก่อนใช้และขณะใช้4. ควรใช้เข็มที่มีขนาดพอเหมาะสำหรับการฉีดวัคซีนเข้ากล้ามเนื้อ เช่น เข็มเบอร์ 20 ยาว 1/2 นิ้ว5. ควรใช้วัคซีนให้หมดภายใน 1 สัปดาห์ หลังจากเปิดใช้แล้วขนาดฉีด : ตัวละ 0.5 มิลลิลิตร (ซีซี.) เข้ากล้ามเนื้ออกหรือใต้ผิวหนังบริเวณคอความคุ้มโรค : ไก่จะมีความคุ้มโรคเกิดขึ้นภายหลังได้รับวัคซีนซึ่งสามารถตรวจพบในวันที่ 28 และไก่จะมีภูมิคุ้มโรคตลอดอายุการเก็บรักษา : เก็บในตู้เย็นอุณหภูมิ 2 - 8 องศาเซลเซียส ห้ามเก็บในช่องแช่แข็งขนาดบรรจุ : ขวดละ 250 มิลลิลิตร (ซีซี.) (500 โด๊ส) ข้อควรระวัง1. ฉีดให้ไก่ที่มีสุขภาพสมบูรณ์2. บริเวณที่ฉีดอาจมีการอักเสบ ซึ่งจะยุบหายใน 1 สัปดาห์3. ห้ามใช้วัคซีนก่อนปลดไก่ 6 สัปดาห์
วัคซีนนิวคาสเซิลเชื้อเป็น สเตรนลาโซต้า1. การให้วัคซีนในไก่1.1 ไก่กระทง ให้ครั้งแรกอายุ 7-10 วัน และครั้งที่ 2 เมื่ออายุ 3-4 สัปดาห์1.2 ไก่ไข่หรือไก่พันธุ์ สองครั้งแรกเหมือนไก่กระทง ครั้งที่ 3 เมื่ออายุ 6-8 สัปดาห์ และซ้ำทุก 2 เดือน2. วิธีการใช้2.1 วิธีหยอดตาหรือจมูก การหยอดตา ให้ใช้นิ้วดึงหนังตาล่างลง แล้วหยดวัคซีนที่ตาไก่ ส่วนการหยอดจมูก ให้ใช้นิ้วมือปิดรูจมูกข้างหนึ่งแล้วหยดวัคซีนที่รูจมูกอีกข้างหนึ่ง เมื่อไก่สูดน้ำวัคซีนแล้วจึงปล่อยนิ้ว2.2 การละลายน้ำให้ดื่ม ใช้กับไก่อายุ 1 สัปดาห์ขึ้นไป น้ำที่ใช้ละลายวัคซีนต้องสะอาดปราศจากคลอรีนหรือยาฆ่าเชื้อทุกชนิดไก่อายุ 1-2 สัปดาห์ ละลายวัคซีน 1 ขวด ด้วยน้ำ 10 ลิตร สำหรับไก่ 1000 ตัวไก่อายุ 5-6 สัปดาห์ ละลายวัคซีน 1 ขวด ด้วยน้ำ 20 ลิตร สำหรับไก่ 1000 ตัวไก่อายุ 4-5 เดือน ละลายวัคซีน 1 ขวด ด้วยน้ำ 40 ลิตร สำหรับไก่ 1000 ตัวก่อนใช้วัคซีนต้องงดให้น้ำไก่ 2 ชั่วโมง และควรให้ไก่ดื่มน้ำวัคซีนนี้ภายใน 2 ชั่วโมง นอกจากนี้ควรหยุดการให้ยาชนิดอื่น 2-4 วันก่อนให้วัคซีน2.3 การสเปรย์หรือพ่นละออง น้ำที่ใช้ละลายวัคซีนต้องเป็นน้ำสะอาดปราศจากคลอรีนหรือยาฆ่าเชื้อไก่เล็กอายุ 3 สัปดาห์ขึ้นไป ละลายวัคซีน 1 ขวด ด้วยน้ำ 200 มล. พ่นละอองให้ไก่ 1000 ตัวไก่ใหญ่ ละลายวัคซีน 1 ขวด ด้วยน้ำ 400 มิลลิลิตร (ซีซี.) พ่นละอองให้ไก่ 1000 ตัวโดยขังรวมกันไว้ในที่จำกัด แล้วสเปรย์วัคซีนนาน 10 วินาที จากนั้นขังไก่ไว้ที่เดิมนาน 15 นาที ผู้สเปรย์ควรสวมหน้ากากเพื่อป้องกันวัคซีนเข้าตาหรือจมูก เพราะอาจแพ้ไวรัสนิวคาสเซิลได้ความคุ้มโรค : ไก่จะมีภูมิคุ้มโรคภายหลังได้รับวัคซีน 8 วัน และมีความคุ้มโรคอยู่ได้นานประมาณ 3 เดือนการเก็บรักษา : เก็บในตู้เย็นอุณหภูมิ 2 - 8 องศาเซลเซียสขนาดบรรจุ : - ขวดละ 100 โด๊ส พร้อมน้ำยาละลาย 5 มิลลิลิตร (ซีซี.) - ขวดละ 1000 โด๊ส พร้อมน้ำยาละลาย 30 มิลลิลิตร (ซีซี.) และจุกหยอดวัคซีนข้อควรระวัง1. ห้ามวัคซีนถูกแสงแดด2. ห้ามใช้สารเคมีฆ่าเชื้อที่กระบอกฉีดยาและเข็ม3. วัคซีนที่ละลายแล้วต้องแช่เย็นตลอดเวลา และใช้ให้หมดภายใน 2 ชั่วโมง4. หลังจากฉีดวัคซีนแล้ว ขวดบรรจุวัคซีนให้เปิดจุกออกก่อน แล้วเผาหรือต้มฆ่าเชื้อ ก่อนนำไปทิ้ง5. อย่าให้วัคซีนเข้าตาของคน
ที่มา: http://www.gaichon.comภาพประกอบ : อินเตอร์เน็ต